Οι μικροί οίκοι γλεντάνε τα εκδοτικά κωλοχανεία!

Στο σάπιο βασίλειο της Δανιμαρκίας συμβαίνει το εξής- ενθαρρυντικό- παράδοξο, ενώ τα πάσης φύσεως τσουτσέκια μαζεύουν «συστάσεις» για να χτυπήσουν την πόρτα κάποιου συστημικού νταβά, τα «εκδοτικά φαινόμενα» με πωλήσεις χωρίς προηγούμενο παράγονται από μικρούς, ανεξάρτητους εκδοτικούς. Το γεγονός αυτό ωστόσο έχει εξήγηση αν εντρυφήσουμε λίγο στο θέμα.

Κατά πρώτον αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως οι μεγαλοεκδοτικοί (Από Μεταίχμιο έως Πατάκη) όχι μόνο δεν αγαπούν το βιβλίο αλλά είναι και παντελώς άσχετοι με αυτό. Αν κάποιος Παπαμάρκος τους χτυπήσει την πόρτα με το ντεμπούτο του θα τον πετάξουν έξω με τις κλωτσιές. Κατά δεύτερον οι συγκεκριμένοι εκδοτικοί έχουν «αξιολογητές» μόνο για τα προσχήματα καθότι ο οποιοσδήποτε στοιχειωδώς καταρτισμένος αξιολογητής θα είχε βάλει το Μαλακατερινιό να καθαρίζει τις σκάλες του ισογείου.

Το συμπέρασμα είναι πως τα συστημικά παραμάγαζα λειτουργούν με τη λογική του βραχυπρόθεσμου κέρδους, του δούνε και λαβείν, της μανατζερικής παπάτζας προσπαθώντας να επιβάλλουν στο κοινό την εκάστοτε πατάτα (ενίοτε «βραβευμένη»). Από την άλλη το αναγνωστικό κοινό δεν αποτελείται από τόσο γίδια όσο θέλουν παρά της φιλότιμες προσπάθειες τους να φαντάζονται.

Έτσι ένας αξιόλογος συγγραφέας που θα βρει «καταφύγιο» σε έναν ανεξάρτητο οίκο (που σέβεται φυσικά το βιβλίο) έχει ίδιες αλλά και περισσότερες πιθανότητες να γίνει viral. Προσοχή, δεν σημαίνει πως όλοι οι αξιόλογοι συγγραφείς θα πουλήσουν, ούτε πως θα γίνουν δεκτοί από κάποιον θεωρητικά «σοβαρό» οίκο καθώς και αυτοί έχουν τις αγκυλώσεις τους. Ωστόσο παίζουν οπωσδήποτε με πιο αξιοκρατικά κριτήρια από το κωλοχανείο της αλανιάρας της Μπούρα και πάει λέγοντας.

Και προφανώς ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη, ωστόσο μέσα στο ζόφο και τον λογοτεχνικό Μεσσαίωνα που επιδιώκουν να επιβάλλουν η ανάδειξη του οποιοδήποτε συγγραφέα από τέτοιους οίκους- που μετά θα ανακαλύψουν τα ΑΡΔ με το επιμύθιο «το βιβλίο που απορρίφθηκε από είκοσι εκδοτικούς»- μόνο για καλό γίνεται…

Η ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ ΤΑΞΗ (ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ)

Για μένα ήταν μεγάλος έρωτας. Όλα τα είχα με αυτήν την γυναίκα (την πολύ νέα). Τόσα χρόνια (άνυδρα κυριολεκτικά) δεν γνώρισα τις ομορφιές του έρωτα. Χόρτασα την ζωή μαζί της, σε όλες τις αγαπητικές λεπτομέρειες. Ο έρωτας και τα παιχνίδια του, μου προσέφεραν μεγάλη χαρά. Η ίδια, η αγαπημένη μου, συμμετείχε με όλο της το «είναι» σε κάθε ερωτικό αντάμωμα. Πλημμύριζα από χαρά. Απολάμβανα την ευτυχία, όμως υπήρχαν και κάποιες λεπτομέρειες που μου προκαλούσαν στενοχώρια, ένα είδος δυσφορίας. Ψυχωτικά επεισόδια που περιόριζαν το αίσθημα και προκαλούσαν ρωγμές στην επιθυμία.

Εν πρώτοις, αυτά ξεκινούσαν από την διαφορά ηλικίας. Αυτή ήταν 21 χρονών και ήμουν 51. Η ίδια έδειχνε ξεκάθαρα ότι δεν την ένοιαζαν οι χρονολογίες. Χρησιμοποιούσε τόσο καλά το σώμα της, ως μέγιστη απόδειξη. Όμως, σε δεύτερο χρόνο, άρχισα να προσέχω κινήσεις και λεπτομέρειες, καθοριστικές για την πορεία της αγάπης μας. Όσο ήμασταν ζευγάρι (περίπου 9 εννέα μήνες) δεν με είχε γνωρίσει σε κανέναν δικό της άνθρωπο, ούτε στους γονείς της, ούτε στις αδελφές της (είχε δύο μεγαλύτερες), ούτε στις φίλες της. Τις αδελφές της, τις είχε σαν «γκουρού» σε πολλά ζητήματα, (ευτυχώς όχι, για τους εννέα μήνες, που ήμασταν ζευγάρι). Όποτε μιλούσε μαζί τους, στο κινητό, δεν φανέρωνε την παρουσία μου (ποτέ), έλεγε για κάποιον συμφοιτητή της ή για προγραμματισμένες συναντήσεις με φίλους ή για φοιτητοπαρέες, πέριξ του πανεπιστημίου. Η ίδια ήταν φοιτήτρια στην Κρατική Σχολή Δημοσιογραφίας και έγραφε τα πρώτα ρεπορτάζ της, στην εφημερίδα (μικρής κυκλοφορίας) «Έργα και Ημέρες».

Η όλη κατάσταση με έβαζε σε υποψίες και γρήγορα προχώρησα σε κάποιες διορθωτικές κινήσεις. Της πρότεινα να γνωρίσω τις αδελφές της ή κάποιον από τους –πολλούς- φίλους της. Έκανα αυτήν την υπέρβαση γιατί την αγαπούσα και ήθελα να μάθω για τις επαφές της, τον περίγυρό της, τις συναντήσεις της, όταν έφευγε από μένα και πήγαινε σ’ έναν διαφορετικό κόσμο. Η απάντησή της ήταν η αναμενόμενη. Ήμουν κάπως γέρος για τον περίγυρο και περισσότερο για τις αδελφές της. Όχι μόνο δεν θα ενέκριναν την σχέση μας, αλλά πίστευαν ότι ένας άντρας πάνω από 50 χρονών, οδεύει στην γεροντική ηλικία, δεν έχει να επιδείξει ούτε ζωτικές ικανότητες, ούτε κάποια ερωτική δυναμική. Μαραζώνει τάχιστα, μπορεί μόνο να χρησιμοποιηθεί ως εδεσματική σωτηρία για την πάσχουσα κοινωνία, όπως έχε προτείνει ο Ετιέν Γκανιέ*. Απομένει το μεγάλο πορτοφόλι του, με το οποίο μπορούσε να λύνει προβλήματα, να αγοράζει ερωτικές συντρόφους, να βελτιώνει την σύνταξή του, όμως αυτά ήταν ψεύτικα και μύριζαν θάνατο. Οι αδελφές της, έδειχναν μίσος για τους ηλικιωμένους. Δεν έπρεπε να ζουν, έπρεπε να γίνει υποχρεωτική η ευθανασία για όλους, οι ηλικιωμένοι μόλυναν την γη, επιβάρυναν τους οικείους τους και το κράτος, οικονομικά και χρονικά. Mε θεωρούσαν λοιπόν, έναν ανήμπορο μεσήλικα, που δεν είχε κανένα δικαίωμα στον έρωτα, πόσο μάλλον μ’ ένα κορίτσι, που ήταν φορτωμένο με όλους τους χυμούς της ζωής και της νεότητας. Έμοιαζε όλο αυτό σαν ακούσια θυσία, όπου η σάρκα δίνεται στον πελάτη, έναντι αμοιβής. Αυτός κερδίζει λίγη παράταση, λίγη ευτυχία, ενώ οι ασθένειες καιροφυλακτούν για να τον οδηγήσουν στην συντριβή. Σώματα σε παρακμή, γεμάτα μικρόβια, υπολείμματα καταχρήσεων και δηλητηρίων. Η λύση ήταν η ευθανασία και το κρεματόριο (εγκεκριμένες μέθοδοι). Θυμήθηκα ότι στην αρχαιότητα, σε κάποιο νησί του Αιγαίου εξαφάνιζαν τους γέροντες στα βάραθρα, γιατί επιβάρυναν την οικονομία και την ζωή των νέων. Δεν υπήρχε σωτηρία. Τελικά, έμεινα μόνος με παρέα τις αναμνήσεις του νεκρού έρωτά μου. Μεσήλικας, οδεύοντας στην γεροντική τάξη.

*Ετιέν Γκανιέ (1808 – 1876): Γάλλος εκκεντρικός ποιητής, συγγραφέας και δοκιμιογράφος. Το 1868, ενώ η Αλγερία μαστιζόταν από λιμό, σε ένα διάσημο άρθρο του, αφού πρώτα είχαν απορριφθεί οι εκκλήσεις των Αλγερινών για αποστολή αλογίσιου κρέατος, πρότεινε δημοσίως αντί για άλογα να σταλούν οι γέροι πάνω από 60 ετών, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου.

Κατέβηκα απροπόνητος για την αρένα των ανθρώπων. (Ντέμης Κωνσταντινίδης)

Tο λάθος

Έβαλε το βιογραφικό

μπροστά απ' τη ζωή.

Κι ακόμα να βρει

το λάθος.

H γυάλα

Γυάλα τούτη η εποχή

κι εμείς τα ψάρια.

Δεν αλλάζει το νερό μας

και βρωμίσαμε.

Το οικόπεδο

Στο φυτρωμένο δίπλα οικόπεδο

το τομάρι του σκύλου --

χρυσόμαλλο δέρας.

Γύρω λουλούδια

κίτρινα και κόκκινα.

Ο πόλεμος

Όσοι διατρανώνουν την ειρήνη

με μιαν αφέλεια παιδική

δεν έχουν θητεύσει στη ζωή

που ο πόλεμος την έχει ερωμένη.

Η γλάστρα

Κάθε πρωί ποτίζει την ξεραμένη γλάστρα

περιμένοντας ν' ανθίσει.

Πιστεύει στο θαύμα ή απλώς την κινεί

η δύναμη της συνήθειας;

Οι ηθοποιοί

Φεύγουν οι ηθοποιοί

μένει μόνη η σκηνή.

Φεύγεις κι εσύ

μένει μόνη η ψυχή.

Το περιστέρι

Παραμέρισε για να περάσει

ένα περιστέρι.

Είναι το δίχως άλλο

ποιητής

Ο μπίζνεσμαν-συγγραφέας

Είχα ακούσει το νέο χιτάκι της Miley Cyrus πριν ακόμη παιχτεί στα ελληνικά ραδιόφωνα, πριν 1,5 περίπου χρόνο. Οι στίχοι μιλάνε για το πώς μπορεί να αγαπήσει η εν λόγω τύπισσα καλύτερα τον εαυτό της από τον οποιονδήποτε «αγαπητικό» -να το πω ευπρεπώς- και μάλιστα να του φέρει και… λουλούδια. Το κομμάτι ήταν σινγκλ ενός δίσκου με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Endless Summer Vacation» («Ατελείωτες Καλοκαιρινές Διακοπές»), που οπωσδήποτε θυμίζει το στίχο από ένα ελληνικό έντεχνο τραγούδι: «λαοί χτυπιώνται/και οι σαύρες λιάζονται». Όμως, ας επιστρέψουμε στο κομμάτι και μάλιστα στη θεματική του. Το εν λόγω κομμάτι θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα ανθέμιο, ένας ύμνος στο… λαβεϊανό σατανισμό, ο οποίος, επειδή αρνούνταν μετά βδελυγμίας την αγάπη (που κηρύττει ως γνωστόν ο χριστιανισμός), πήγαινε στο άλλο άκρο: την απόλυτη λατρεία του εαυτού, τον πιο ακραίο ατομικισμό. Αλλά μην ξεχνάμε ότι και η σημερινή ποπ ψυχιατρική κηρύσσει τα ίδια πράγματα: «αγάπα τον εαυτό σου» είναι το βασικό σύνθημα, όπως και: «ζήσε τη ζωή σου», ακολουθώντας διάφορες επιθυμίες που σου καρφώνονται, ανεξαρτήτως της ποιότητας ή των συνεπειών τους στη συνείδησή σου ή στους άλλους.

Το κομμάτι αυτό λέγεται “Flowers” και τώρα φυσικά το έχουμε φάει, θέλοντας και μη, στη μάπα αμέτρητες φορές, κι εγώ κι εσείς. Ακούγοντάς το τότε, σκεφτόμουν δύο πράγματα: είναι ένα κλασικό ποπ κομμάτι χωρίς ψυχή, με μέτρια προς κακή ερμηνεία (παρ’ όλο το Auto-Tune) και, δεύτερον, θα γίνει viral, λόγω του ανελέητου promotion (και επειδή η Σάιρους είναι σελέμπριτυ εννοείται από τα ανέμελα χρόνια της… Χάνα Μοντάνα). Και πράγματι: αυτή τη στιγμή, το κομμάτι έχει φτάσει ήδη τα 869 εκ. video views στο YouTube. Τι τα λέμε όμως όλα αυτά; Για να φτάσουμε στο ζουμί. Σκεφτείτε ένα λογοτεχνικό τρεντ της εποχής. Για να μην ζορίζεστε, θα σας το πω εγώ: το ψυχολογικό θρίλερ. Πώς προέκυψε αυτό το τρεντ και πώς σκέφτηκαν να γράψουν τέτοιο πράγμα οι εμπνευστές του; Δεν είναι ούτε νουάρ ούτε παλπ ούτε αστυνομικό θρίλερ ούτε γοτθικός τρόμος ούτε επική ή επιστημονική φαντασία ούτε μυστήριο γενικά. Ψυχολογικό θρίλερ γράφει, όπως γνωρίζουμε, ο Σεμπάστιαν Φίτζεκ –για τον οποίο, παρ’ ότι συμπαθής ως άνθρωπος, δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη ως συγγραφέα, είτε θετική είτε αρνητική, διότι δεν τον έχω διαβάσει καθόλου. Σε ό,τι αφορά το πρώτο του βιβλίο, τη «Θεραπεία», πέρασε μια οδύσσεια 15 ή 20 απορρίψεων από Γερμανούς εκδότες μέχρι να εκδοθεί από έναν παραδοσιακό εκδότη, τον οίκο Droemer Knaur, το 2006.

Το σκεπτικό ορισμένων τουλάχιστον από αυτούς τους εκδότες ήταν ότι «δεν υπάρχει αγορά για ψυχολογικό θρίλερ στη Γερμανία», δηλαδή ήταν ζήτημα γι’ αυτούς περιορισμένης εκτιμώμενης ζήτησης. Τα γεγονότα διέψευσαν αυτούς τους εκδότες πανηγυρικά, όχι μόνο στην Γερμανία αλλά και στην Ελλάδα. Κι αυτό, γιατί αν πάτε μια βόλτα από τα τσαρτς των ευπώλητων, όπως στην ελληνική λογοτεχνία θα δούμε την κ. Μαντά, έτσι στην ξενόγλωσση θα δούμε τον Σεμπάστιαν Φίτζεκ, «πρώτο και καλύτερο».

Αυτό που συνέβη μετά απ’ αυτή την εκπληκτική εμπορική επιτυχία είναι αυτό που μας λέει ο Τσίνο Μορένο των Deftones στο σαρκαστικό “Rock Superstar” των Cypress Hill:

«Υπάρχουν πολλοί καρχαρίες εκεί έξω… που προσπαθούν να δαγκώσουν κάτι. Αυτό που είναι καυτό. Πολλοί χαμαιλέοντες εκεί έξω… προσπαθούν να αλλάξουν σε κάτι. Κάθε φορά που κάτι νέο έρχεται… όλοι θέλουν μια δαγκωνιά… αλλά δε συμβαίνει κάτι τέτοιο σε μια μέρα». Το φαινόμενο αυτό στην πραγματικότητα το συναντάμε στην κλασική οικονομική θεωρία του καπιταλισμού: σε αυτήν, έχουμε τον entrepreneur, τον καινοτόμο επιχειρηματία. Όταν αυτός ανακαλύψει κάτι καινούργιο να πουλήσει, θα έχει υπερπλεονάζοντα κέρδη. Ωστόσο, με το χρόνο, οι ανταγωνιστές θα προσπαθήσουν να τον μιμηθούν, ώστε να βγάλουν κι αυτοί υπερκέρδη. Το αποτέλεσμα, θεωρητικά, είναι ότι τα πλεονάζοντα κέρδη μετριάζονται. Στην πράξη, συχνά, μένουν λίγοι, κάνουν ολιγοπώλιο με αθέμιτους τρόπους, πετώντας τους ανταγωνιστές εκτός αγοράς και εμποδίζοντας τους νεοεισερχόμενους να μπουν σε αυτήν. Σε όλα αυτά μέσα, υπάρχει κάτι που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε. Ο συγγραφέας και μάλιστα ο πεζογράφος και ποιητής, βγάζει πάντα στο χαρτί το ψυχικό του αποτύπωμα. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, όταν έγινε απολογητής και κάτοχος θέσης στο προβληματικό καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας, τελικά, όπως γράφει η Χάννα Άρεντ, δε μπόρεσε να τελειώσει κανένα από τα εν εξελίξει έργα του. Κι αυτό γιατί η έμπνευση, όπως λέει στους «ανθρώπους σε ζοφερούς καιρούς», πάντα θεωρήθηκε θεϊκό δώρο, εντούτοις, το δώρο αυτό, όπως συνεχίζει, δεν είναι εντελώς αμετάκλητο: μπορεί να εγκαταλείψει τον άνθρωπο, όταν αυτός προδώσει την εσωτερική του αλήθεια για σκοπιμότητες.

Έτσι, αν ο σημερινός Έλληνας συγγραφέας πουλάει λίγο ψυχολογικό θρίλερ σε επίπεδο είδους, μαζί με κάτι σαν μεταφεμινιστική αντι-πατριαρχία σε επίπεδο μηνύματος και περιεχομένου, είναι επειδή δε σκέφτεται σαν συγγραφέας αλλά σαν επιχειρηματίας- και, ακριβέστερα, σαν κακός επιχειρηματίας, που επιδιώκει την αρπαχτή, πουλώντας κάτι που δεν πιστεύει. Αλλά αυτό είναι προδοσία της αποστολής του και του ίδιου του του εαυτού.

Το επιμύθιο είναι απλό: αν αγαπάς κάτι και έχεις να προσφέρεις μ’ αυτό, προχώρησέ το, είτε είναι ιπποτικό μυθιστόρημα είτε ψυχολογικό θρίλερ είτε ρομαντική κομεντί. Αν δεν το αγαπάς, αν δεν το πιστεύεις, άστο. Θες να γίνεις μια φούσκα χρηματιστηριακή όπου αρχικά το κοπάδι συρρέει και μετά λούζει, αφού καταλάβει την απάτη, με βρισιές;

Η Βασούλα δεν πουλάει…

Είναι από αυτά τα άρθρα που μας γεμίζουν μια γλυκιά χαρμολύπη, αναπολώντας τα πεπραγμένα της λογοτεχνικής μούργας, τη φιλοτιμία των ΑΡΔ, τους νεόκοπους συγγραφίτσους που αλλιώς ξεκίνησαν μα η κακιά μοίρα (και ίσως η έλλειψη ταλέντου) τους ξέβρασε στα βράχια της ανυποληψίας και της γελοιοποίησης.

Θα τανε κοντά δεκαπέντε χρόνια που η Βασούλα περιφερόταν στις ίδιες με μας πιάτσες έχοντας βγάλει ένα βιβλίο για τον Νίκο τον Κέιβ, πριμοδοτημένο βέβαια από το κωλοχανείο των εκδόσεων Μεταίχμιο η Βασούλα είχε όλα τα εχέγγυα για μια καλή καριέρα. Είχε τίτλο πιασάρικο το καψερό, είχε μπάρμπα μέσα στα κυκλώματα είχε μια στρατιά από Αρδ από πίσω της. Και ένα βράδυ στεναχωρημένη καθώς τη βλέπαμε τη Βασούλα μια κοινή μας φίλη μας σφύριξε τα κακά μαντάτα. «Είναι στα κάτω της γιατί το βιβλίο έχει πάει άπατο»

Ώιμε καταστροφή, πως ήταν δυνατόν το κοινό να γυρίσει την πλάτη σε τέτοιο κελεπούρι. Γεγονός είναι βέβαια πως για τους συστημικούς εκδοτικούς η έλλειψη ποιότητας είναι επουσιώδης μπροστά στις «συστάσεις». Και για να λέμε την αλήθεια ακόμα και με την αλανιάρα την Μπούρα στο τιμόνι πλέον λίγα έχουν αλλάξει. Καθότι η σκάντζα θα γίνει αλλού.

Κοινώς δε πα να χω τριάντα ατάλαντους και καθυστερημένους, ο ένας (με το κατάλληλο πουσάρισμα) θα με βγάλει ασπροπρόσωπη. Έχουμε δε επανειλημμένα τονίσει πως η λογική του βραχυπρόθεσμου κέρδους λειτουργεί σαν το σύστημα με τις «πυραμίδες» για τα συγκεκριμένα τσαρδιά, κοινώς μέχρι να μου καεί το χαρτί που έχω θα βρω άλλο στο μανίκι. Όμως η ζημιά στο βιβλίο (το οποίο ουδόλως τους ενδιαφέρει) δεν είναι αναστρέψιμη.

Και αν από τη Βασούλα φτάσαμε σε άλλα παρατράγουδα (πουλάνε δεν πουλάνε) στην τελική μόνο τα πρόσωπα αλλάζουν. Γιατί για κείνους το γκανιάν άλογο δεν είναι αυτό που ακονίζει την πένα του αλλά όποιος στροβιλίζεται μέσα στο ανέραστο κενό του. Αυτό που η εκδοτική μούργα εναγωνίως επιζητά…