Ο μπίζνεσμαν-συγγραφέας

Είχα ακούσει το νέο χιτάκι της Miley Cyrus πριν ακόμη παιχτεί στα ελληνικά ραδιόφωνα, πριν 1,5 περίπου χρόνο. Οι στίχοι μιλάνε για το πώς μπορεί να αγαπήσει η εν λόγω τύπισσα καλύτερα τον εαυτό της από τον οποιονδήποτε «αγαπητικό» -να το πω ευπρεπώς- και μάλιστα να του φέρει και… λουλούδια. Το κομμάτι ήταν σινγκλ ενός δίσκου με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Endless Summer Vacation» («Ατελείωτες Καλοκαιρινές Διακοπές»), που οπωσδήποτε θυμίζει το στίχο από ένα ελληνικό έντεχνο τραγούδι: «λαοί χτυπιώνται/και οι σαύρες λιάζονται». Όμως, ας επιστρέψουμε στο κομμάτι και μάλιστα στη θεματική του. Το εν λόγω κομμάτι θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα ανθέμιο, ένας ύμνος στο… λαβεϊανό σατανισμό, ο οποίος, επειδή αρνούνταν μετά βδελυγμίας την αγάπη (που κηρύττει ως γνωστόν ο χριστιανισμός), πήγαινε στο άλλο άκρο: την απόλυτη λατρεία του εαυτού, τον πιο ακραίο ατομικισμό. Αλλά μην ξεχνάμε ότι και η σημερινή ποπ ψυχιατρική κηρύσσει τα ίδια πράγματα: «αγάπα τον εαυτό σου» είναι το βασικό σύνθημα, όπως και: «ζήσε τη ζωή σου», ακολουθώντας διάφορες επιθυμίες που σου καρφώνονται, ανεξαρτήτως της ποιότητας ή των συνεπειών τους στη συνείδησή σου ή στους άλλους.

Το κομμάτι αυτό λέγεται “Flowers” και τώρα φυσικά το έχουμε φάει, θέλοντας και μη, στη μάπα αμέτρητες φορές, κι εγώ κι εσείς. Ακούγοντάς το τότε, σκεφτόμουν δύο πράγματα: είναι ένα κλασικό ποπ κομμάτι χωρίς ψυχή, με μέτρια προς κακή ερμηνεία (παρ’ όλο το Auto-Tune) και, δεύτερον, θα γίνει viral, λόγω του ανελέητου promotion (και επειδή η Σάιρους είναι σελέμπριτυ εννοείται από τα ανέμελα χρόνια της… Χάνα Μοντάνα). Και πράγματι: αυτή τη στιγμή, το κομμάτι έχει φτάσει ήδη τα 869 εκ. video views στο YouTube. Τι τα λέμε όμως όλα αυτά; Για να φτάσουμε στο ζουμί. Σκεφτείτε ένα λογοτεχνικό τρεντ της εποχής. Για να μην ζορίζεστε, θα σας το πω εγώ: το ψυχολογικό θρίλερ. Πώς προέκυψε αυτό το τρεντ και πώς σκέφτηκαν να γράψουν τέτοιο πράγμα οι εμπνευστές του; Δεν είναι ούτε νουάρ ούτε παλπ ούτε αστυνομικό θρίλερ ούτε γοτθικός τρόμος ούτε επική ή επιστημονική φαντασία ούτε μυστήριο γενικά. Ψυχολογικό θρίλερ γράφει, όπως γνωρίζουμε, ο Σεμπάστιαν Φίτζεκ –για τον οποίο, παρ’ ότι συμπαθής ως άνθρωπος, δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη ως συγγραφέα, είτε θετική είτε αρνητική, διότι δεν τον έχω διαβάσει καθόλου. Σε ό,τι αφορά το πρώτο του βιβλίο, τη «Θεραπεία», πέρασε μια οδύσσεια 15 ή 20 απορρίψεων από Γερμανούς εκδότες μέχρι να εκδοθεί από έναν παραδοσιακό εκδότη, τον οίκο Droemer Knaur, το 2006.

Το σκεπτικό ορισμένων τουλάχιστον από αυτούς τους εκδότες ήταν ότι «δεν υπάρχει αγορά για ψυχολογικό θρίλερ στη Γερμανία», δηλαδή ήταν ζήτημα γι’ αυτούς περιορισμένης εκτιμώμενης ζήτησης. Τα γεγονότα διέψευσαν αυτούς τους εκδότες πανηγυρικά, όχι μόνο στην Γερμανία αλλά και στην Ελλάδα. Κι αυτό, γιατί αν πάτε μια βόλτα από τα τσαρτς των ευπώλητων, όπως στην ελληνική λογοτεχνία θα δούμε την κ. Μαντά, έτσι στην ξενόγλωσση θα δούμε τον Σεμπάστιαν Φίτζεκ, «πρώτο και καλύτερο».

Αυτό που συνέβη μετά απ’ αυτή την εκπληκτική εμπορική επιτυχία είναι αυτό που μας λέει ο Τσίνο Μορένο των Deftones στο σαρκαστικό “Rock Superstar” των Cypress Hill:

«Υπάρχουν πολλοί καρχαρίες εκεί έξω… που προσπαθούν να δαγκώσουν κάτι. Αυτό που είναι καυτό. Πολλοί χαμαιλέοντες εκεί έξω… προσπαθούν να αλλάξουν σε κάτι. Κάθε φορά που κάτι νέο έρχεται… όλοι θέλουν μια δαγκωνιά… αλλά δε συμβαίνει κάτι τέτοιο σε μια μέρα». Το φαινόμενο αυτό στην πραγματικότητα το συναντάμε στην κλασική οικονομική θεωρία του καπιταλισμού: σε αυτήν, έχουμε τον entrepreneur, τον καινοτόμο επιχειρηματία. Όταν αυτός ανακαλύψει κάτι καινούργιο να πουλήσει, θα έχει υπερπλεονάζοντα κέρδη. Ωστόσο, με το χρόνο, οι ανταγωνιστές θα προσπαθήσουν να τον μιμηθούν, ώστε να βγάλουν κι αυτοί υπερκέρδη. Το αποτέλεσμα, θεωρητικά, είναι ότι τα πλεονάζοντα κέρδη μετριάζονται. Στην πράξη, συχνά, μένουν λίγοι, κάνουν ολιγοπώλιο με αθέμιτους τρόπους, πετώντας τους ανταγωνιστές εκτός αγοράς και εμποδίζοντας τους νεοεισερχόμενους να μπουν σε αυτήν. Σε όλα αυτά μέσα, υπάρχει κάτι που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε. Ο συγγραφέας και μάλιστα ο πεζογράφος και ποιητής, βγάζει πάντα στο χαρτί το ψυχικό του αποτύπωμα. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, όταν έγινε απολογητής και κάτοχος θέσης στο προβληματικό καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας, τελικά, όπως γράφει η Χάννα Άρεντ, δε μπόρεσε να τελειώσει κανένα από τα εν εξελίξει έργα του. Κι αυτό γιατί η έμπνευση, όπως λέει στους «ανθρώπους σε ζοφερούς καιρούς», πάντα θεωρήθηκε θεϊκό δώρο, εντούτοις, το δώρο αυτό, όπως συνεχίζει, δεν είναι εντελώς αμετάκλητο: μπορεί να εγκαταλείψει τον άνθρωπο, όταν αυτός προδώσει την εσωτερική του αλήθεια για σκοπιμότητες.

Έτσι, αν ο σημερινός Έλληνας συγγραφέας πουλάει λίγο ψυχολογικό θρίλερ σε επίπεδο είδους, μαζί με κάτι σαν μεταφεμινιστική αντι-πατριαρχία σε επίπεδο μηνύματος και περιεχομένου, είναι επειδή δε σκέφτεται σαν συγγραφέας αλλά σαν επιχειρηματίας- και, ακριβέστερα, σαν κακός επιχειρηματίας, που επιδιώκει την αρπαχτή, πουλώντας κάτι που δεν πιστεύει. Αλλά αυτό είναι προδοσία της αποστολής του και του ίδιου του του εαυτού.

Το επιμύθιο είναι απλό: αν αγαπάς κάτι και έχεις να προσφέρεις μ’ αυτό, προχώρησέ το, είτε είναι ιπποτικό μυθιστόρημα είτε ψυχολογικό θρίλερ είτε ρομαντική κομεντί. Αν δεν το αγαπάς, αν δεν το πιστεύεις, άστο. Θες να γίνεις μια φούσκα χρηματιστηριακή όπου αρχικά το κοπάδι συρρέει και μετά λούζει, αφού καταλάβει την απάτη, με βρισιές;